Seksverslaving - Begrijpen en Veranderen

Sadomasochisme

Sadomasochisme | Seksverslaving - Begrijpen en Veranderen

Sadomasochisme: obsessieve verlangens

Stacks Image 384

SM, of BDSM, het seksueel opgewonden worden van (on)macht, pijn of vernedering, is relatief vaak een thema in mijn therapieën bij seksverslaving. SM in fantasie of in spelvorm, heeft geen directe relatie met verslaving. Wel is bekend dat SM'ers vaak een grote seksuele interesse hebben en ook meer fantaseren dan anderen. De behoefte aan spanning en soms ook grensverlegging is als het ware ingebakken in het verlangen. In de levensverhalen van SM'ers blijkt vaak dat het verlangen al op heel jonge leeftijd herkenbaar is en ook het gehele leven aanwezig blijft.

SM kan dwangmatige trekken krijgen op verschillende manieren: veelvuldig fantaseren, verslaafd zijn aan SM-porno of chatgedrag, voortdurend op zoek zijn naar partners die 'matchen' met het eigen verlangen, dwangmatig vreemdgaan of prostitutiebezoek. Schuldgevoel en ambivalentie maken het lastiger om onbevangen met het eigen verlangen om te gaan. Het is vaak problematisch om het SM-verlangen te integreren in een nieuwe of bestaande relatie. Hoewel het spelen met thema's als macht, pijn en vernedering in de gewone bevolking veelvuldig voorkomt als seksuele fantasie (zie Van Zessen en Sandfort 1991, of bijvoorbeeld de boeken van Nancy Friday over seksuele fantasieen van vrouwen) hebben de meeste mensen geen behoefte die fantasie in gedrag om te zetten. Zeker als mensen heel specifieke seksuele scripts of fantasieën in hun hoofd ontwikkelen, is het lastig daar een passende partner bij te vinden.

Van buitenaf ziet SM er vaak bizar of gewelddadig uit en niet-ingewijden kunnen zich moeilijk voorstellen waarom pijn of vernedering opwindend is, of hoe het mogelijk is dat deze destructieve zaken gecombineerd kunnen worden met liefde, intimiteit en gelijkwaardigheid. Mijn ervaring is dat er onder de buitenkant, met zijn rituelen en symbolen als leer, touw en zwepen, vooral normale gevoelens en verlangens schuilgaan. Zoals seksverslaving soms een denkfout kan zijn en geen letterlijke verslaving aan seks, is die denkfout er ook vaak bij SM'ers: de onjuiste gedachte dat die normale verlangens naar verbondenheid, opwinding en bevestiging uitsluitend ervaren kunnen worden via het SM-gedrag. Seks zonder attributen of zonder machtsspel wordt dan niet als opwindend of waardevol ervaren, en de verlangens van de partner worden daarmee afgewezen. Die partners voelen zich onder druk gezet door de verlangens van de SM-partner en worden voor de keuze gesteld: hem/haar teleurstellen, of iets doen waar men zich niet prettig bij voelt. Dat laatste gaat vaak gepaard met het terechte of onterechte gevoel dat de SM-partner altijd meer wil en dat het nooit genoeg is.

Het is ingewikkeld maar heel nuttig om met de SM'er de vormgeving (touw, scenario's, zwepen enzovoort) los te weken van de onderliggende verlangens. Die onderliggende behoeften zijn deels vitaal: genieten van seks, van de speelse kant van SM, van het plannen en organiseren dat SM'ers graag doen, van de bevrediging en zelfbevestiging die een goede SM-vrijpartij oplevert. Deels zijn ze ook destructief, in de zin dat (oude) negatieve emoties en gedachten over het Zelf, verstrengeld zijn geraakt met het SM-verlangen. Denk aan de vrouw die zich heel onzeker en schuldig voelt over haar seksualiteit, en alleen seksueel durft te zijn als ze gepijnigd of vernederd wordt. Denk aan de man die als kind nooit gezien en gehoord is, en zich via dwingend en manipulatief masochistisch gedrag voortdurend wreekt op zijn partners.

Door de vitale verlangens helder te krijgen en te cultiveren, en de negatieve verlangens een minder prominente rol te geven, is het vaak veel makkelijker om het sadomasochisme te hanteren. Door de persoon zelf, maar zeker ook in de relatie. Als de destructieve angel er uit is, is het verlangen over het algemeen ook veel beter uit te leggen aan de ander. De SM-vormgeving is dan, idealiter, veel nadrukkelijker een ingang naar intimiteit en delen.

Net als bij algemene seksverslaving is mijn aanpak bij SM dedramatiserend en is de houding constructief ten aanzien van het seksuele verlangen. Vanzelfsprekend betekent dat niet dat de 'niet-SM' partner gevraagd wordt om dingen tegen haar of zijn zin te doen. Door met de methode 'vat van zelfwaardering' via kleine, ego-versterkende opdrachten aan de eigenwaarde te werken, verandert de samenstelling van het vat. Meer zelfwaardering betekent minder innerlijke leegte, waardoor de innerlijke drang om met destructief gedrag bezig te zijn minder sterk wordt en de aandacht makkelijker naar positieve emoties en acties verlegd wordt. Net als bij alle andere vormen van seksverslaving geldt: als de zelfwaardering stijgt, worden introspectie en positieve zelfsturing makkelijker en comfortabeler.

Voorbeelden van SM-gerelateerde hulpvragen

  • Man, 58, vermijdt seks met echtgenote en trekt zich toenemend terug in de schuur voor uitgebreide masturbatiesessies met pijniging, zelf-bondage en fantasie. Werkzaamheden en relatie hebben erg te lijden van zijn afwezigheid.
  • Vrouw, 46, chat veelvuldig op sm-forums en chatsites. Behalve dat ze veel tijd kwijt is met het gedrag, voelt ze zich ongemakkelijk over de incidentele ontmoetingen die ze met onbekende mannen arrangeert, waarbij ze ver over haar grenzen heen laat gaan en objectief risico's op SOA en geweld loopt. Het lukt haar niet dit gedrag zelfstandig stop te zetten.
  • Stel, midden veertig, heeft langdurig meningsverschil over de seksualiteit. Zij wil tot op zekere hoogte meegaan met zijn fetisjistische verlangens maar heeft het gevoel dat het nooit genoeg is en hij altijd weer verder wil gaan en nieuwe situaties voorstelt.
  • Man, 63, wordt opgewonden van laarzen en lak; echtgenote weigert elke medewerking. Man wil niet vreemdgaan en besteedt meer en meer tijd aan porno en erotische verhalen op internet.
  • Man, 37, fantaseert obsessief over masochistische seks met een dominante prostituée. Hij wil de fantasie niet uitwerken en zijn vrouw trouw blijven, maar dit kost hem grote moeite. Hij heeft het gevoel dat hij thuis niets prijs kan geven van zijn 'zieke verlangens'. Het liegen maakt hem erg eenzaam in de relatie.